احادیث :
1 - امام علی " علیه السّلام " : " هرچه از چهار هزار [درهم] افزون شود ، زراندوخته به شمار آید ، خواه زکاتش داده شده و خواه داده نشده باشد ؛ و کم تر از آن در زمره هزینه محسوب گردد ".
مجمع البیان : 5/40.
2- امام باقر " علیه السلام " : " درباره ی این سخن خدای : {" الّذین یکنزون الذهب والفضّه " آنان که زر و سیم بیندوزند...} - : جز این نیست که مراد از آن ، بیش تر از دو هزار درهم است ".
مشکاهّ الأنوار : 476/1593 ، بحار الأنوار : 73/142/22.
3- امام باقر " علیه السلام " : " همانا ما دنیا را دوست می داریم ، اما دنیا به ما داده نمی شود ؛ و این برای ما خیر است . و هیچ بنده ای نیست که چیزی از دنیا به وی داده شود ، مگر از بهر? آخرتش کم نهاده شود . و از شیعیان ما نیست آن کس که صد هزار یا پنجاه هزار یا چهل هزار و یا – حتی توانم گفت : - سی هزار [درهم] داشته باشد . و هرگز کسی نتواند ده هزار درهم حلال آورد ".
بحار الأنوار : 72/66/21.
4- امام صادق " علیه السلام " : " مال را دوست می داریم ؛ اما جز خیر به ما داده نمی شود . و هیچ بنده ای نیست که چیزی از این دنیا به وی داده شود ، مگر آنکه از بهر? آخرتش کم نهاده شود . و از شیعیان ما نیست آن کس که صد هزار درهم داشته باشد ".
مشکاهّ الأنوار : 475/1590.
5- امام صادق " علیه السلام " : " چهار هزار [درهم] ، مال محسوب گردد ؛ و دوازده هزار درهم ، زراندوخته به شمار آید . و بیست هزار [درهم] از راه حلال به دست نیاید . و صاحب سی هزار [درهم] نابود گردد . و از شیعیان ما نیست آن کس که صد هزار درهم داشته باشد ".
تحف العقول : 377 ، بحار الأنوار : 72/67/24.
6- امام صادق " علیه السلام " : " خدا به بنده ای که برایش خیر بخواهد ، سی هزار [درهم] ندهد . و انسان نتواند ده هزار درهم از راه حلال به کف آورد . و گاه خدا برای برخی از اقوام چنین کند . هرگاه کسی معاشش تأمین گردد و عمل شایسته نصیبش گردد ، خداوند برایش دنیا و آخرت را گرد آورده است ".
بحار الأنوار : 72/66/23.
7- امام صادق " علیه السلام " : " از شیعیان ما نیست کسی که ده هزار درهم داشته باشد ، مگر آنکه از راست و چپ و پشت و پیش [به همگان] احسان کند ".
مشکاهّ الأنوار : 476/1592.
8- امام صادق " علیه السلام " : " خداوند هرگاه خیری برای مؤمنی خواهد ، بیش از چهل هزار [درهم] به وی ندهد ".
مشکاهّ الأنوار : 476/1591.
نکات :
1- در احادیث فوق ، حدّی که برای انباشت ثروت تعیین شده است بین (100000-2000) درهم است . شاید یکی از علل این تفاوت معیار ، اختلاف سطح زندگی مادی شیعیان در دوران های مختلف باشد . همانطور که وضع زندگی مادّی امام صادق علیه السلام با امام علی علیه السلام متفاوت بوده است .
2- علت دیگر تفاوت معیار ، ممکن است بخاطر تفاوت ظرفیت مخاطب امام در آن مجلس باشد . البته این فرضها در صورتی مطرح می شود که صحت تمام احادیث فوق از جهت سندی ثابت شود .
3- چنانچه از عبارت برخی از احادیث فوق روشن می شود احتمالا در برخی از آنها مراد از ثروت ، کلّ دارایی اعمّ از منقول و غیر منقول نیست . بلکه مراد آن مقداری است که به صورت پس انداز ذخیره شده و یا منظور سرمایه در گردش باشد نه مجموع املاک ( خانه و زمین زراعی ) که جزء ملزومات زندگی بوده است .
4- برای تقریب به ذهن مناسب است این ارقام را با مهرالسّنه مقایسه نماییم . و همچنین به ریال و سکّه طلا تبدیل نماییم . به عنوان مثال مهرالسّنه 500 درهم است که تقریبا برابر با 14 سکه بهار آزادی است . و قیمت سکه تا شهریور 1391 تقریبا تا نزدیک 900000 تومان رسیده است یعنی ( 14 سکه = 12600000 تومان ) که جهت سهولت محاسبه 12 میلیون تومان محاسبه می کنیم . در نتیجه تقریبا
( 500 درهم = 12 میلیون تومان )
البته اگر مهر السّنه را با اجناسی دیگر که در آن روز رایج بوده اند همچون شتر و گوسفند بسنجیم شاید عدد بدست آمده کمی متفاوت باشد . ولی به هر حال طلا همیشه دارای ارزش و قابل تبادل بوده است .
5- با توجه به مقدمه 3 ، این ارقام بدست می آید .
2000 درهم = 60 میلیون تومان
4000 درهم = 120 میلیون تومان
10000 درهم = 300 میلیون تومان
12000 درهم = 360 میلیون تومان
20000 درهم = 600 میلیون تومان
30000 درهم = 900 میلیون تومان
40000 درهم = 1200 میلیون تومان
100000 درهم = 3 میلیارد تومان
6- ظاهراً در احادیث مذکور مراد از حدّی که برای ثروت قرار داده شده است . آنچه لازمه و مایحتاج اصلی زندگی است را شامل نمی شود . بلکه منظور از مال در بحث ما به اصطلاح پول راکد یا همان حساب پس انداز افراد می باشد . یعنی مسکن ، اتومبیل ، زمین زراعی مورد نیاز، وسایل منزل ، ... این موارد در احادیث ، زر اندوخته ( کنز ) به حساب نمی آید . ( در صورتیکه مطابق شأن افراد باشد و تجمّلات و اسراف در میان نباشد . )
پس در حدیث امام صادق " علیه السلام " که می فرمایند : " از شیعیان ما نیست کسی که ده هزار درهم داشته باشد ، مگر آنکه از راست و چپ و پشت و پیش [به همگان] احسان کند ". ظاهراً مراد از داشتن بیش از ده هزار درهم ، خانه و امثال آن نیست بلکه اضافه اموال به صورت پول ویا اشیاء دیگری که راکد و مازاد نیازهای ضروری است می باشد . مثل اتومبیل صد میلیونی ، ویلا ، پس اندازهای کلان ، ... و بنا بر تعبیر برخی احادیث پس انداز هزینه های یک سال برای انسان باعث آسوده خیالی وسبکباری می شود ( ر.ک : چقدر پس انداز کنیم . ) و بیش از آن زر اندوخته محسوب می شود . حال یک زمان 60 میلیون تومان چنین است و زمان دیگری 600 میلیون تومان و از آنجایی که منابع و ثروت زمین محدود است . بودن سرمایه زیاد در دست افرادی به معنای محروم کردن دیگران از همان سرمایه است . و آنچه که از زندگی بزرگان سراغ داریم خارج کردن اضافی سرمایه از تحت تملّک خود بوده است تا حدّی که فقط به نیازهای ضروری خود بپردازند و غیر از آن به خدمت خلق خدا مشغول شوند . این چیزی نیست مگر تحقّق عینی ایمان . و دارای مراتب زیادی است .
" المؤمن خفیف المؤنة و کثیر المعونة ". " مؤمن هزینه اش کم است و یاری نمودنش زیاد ".
کلمات کلیدی: